دندان یکی از مهم ترین اعضای بدن است که تاثیر مستقیم بر تغذیه انسان دارد. بنابراین در صورت آسیب دیدن دندان ها کیفیت زندگی انسان ها به طور چشمیگری کاهش می یابد و یافتن یک راه حل مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. دندان مصنوعی، یکی از پرکاربردترین و پربازدهترین راهحلهای دندانسازی برای جبران دندانهای طبیعی از دست رفته یا تخریب شده است.
انواع دندان مصنوعی
دندانهای مصنوعی انواع مختلفی دارند که بر اساس مواد، نوع اتصال به دندانهای طبیعی و کاربردهای مختلف تقسیم میشوند.
انواع دندان مصنوعی
- دندان مصنوعی کامل
- پارسیل
- اکریلیک
- فلیپر
- دندان مصنوعی جدید یا اوردنچر
دندان مصنوعی کامل
تقریبا همه افراد وقتی اسم دندان مصنوعی به میان می آید، در ذهن خود دندان مصنوعی کامل ( Complete dentures ) را به یاد می آورند که در قدیم پدربزرگ و مادر بزرگ ها استفاده می کردند و در آب قرار می دادند.
دندان مصنوعی پارسیل
دندان مصنوعی پارسیل ( Partial ) برای افرادی چند یا بیشتر دندانهای یک فک خود را از دست داده اند، مناسب است که قسمت های بی دندان را پر می کند و به وسیله گیره هایی به دندان های طبیعی فرد متصل می شود.
دندان مصنوعی آکریلیک
دندان مصنوعی آکریلیک (acrylic ) نیز در میان افراد بسیار معروف است اما آکریلیک یکی از مواد سازنده دندان مصنوعی است.
فلیپر دندان
فلیپر دندان ( flipper ) شباهت بسیار زیادی به پارسیل دندان دارد و با یک گیره به دندان های طبیعی متصل می شود اما فلیپر برای یک یا دو دندان استفاده می شود.
دندان مصنوعی جدید
امروزه اوردنچر های دندانی ( overdenture ) به نام ” دندان مصنوعی جدید ” شناخته می شود که در آن به جای تکیه بر بافت، بر روی پایه های ایمپلنت دندان قرار می گیرد و دیگر مشکل استحکام، لقی و….. موضوعات وجود نخواهد داشت.
دنچر یا دندان های مصنوعی جایگزین هایی ثابت یا متحرک برای دندان های از دست رفته هستند. قرار دادن جایگزین برای دندان زمانی ضروری می شود که دندان و ریشه های آن به اندازه ای آسیب دیده باشند که قابل ترمیم نباشند، و یا دندان از دست رفته باشد و نیاز باشد کشیده شود. دندانپزشک ها از مدتها پیش می دانسته اند که از دست رفتن دندان های دائم همیشه نیاز به جایگزین دارند زیرا دندان های مجاور دندان های از دست رفته و دندان های روبروی فضای خالی به جا مانده از آنها در فک مقابل به سمت این فضا جابجا می شوند.
تاریخچه موادی که برای ساخت پروتز مصنوعی استفاده می شده اند
از نظر تاریخی، مواد مختلفی برای جایگزینی دندان های از دست رفته وجود دارند. دندان های حیوانات و تکه های استخوان از جمله نخستین موادی بودند که جایگزین دندان از دست رفته می شدند. این دو نوع دندان های اولیه (احتمالاً دندان های مولر) در حالی در مقبره El Gigel یافت شدند که در سیم های طلا پیچانده شده بودند. در صد سال اخیر، دندان های مصنوعی از مواد طبیعی مانند عاج فیل، پرسلاین، و حتی پلاتین ساخته شده اند. این مواد که در ابتدا بسیار زمخت بودند با دست تراشیده می شدند و شکل می گرفتند تا ظاهر و عملکردی شبیه دندان های طبیعی داشته باشند.
فناوری مدرن پیشرفت های قابل توجهی در زمینه موادی داشته است که برای ساخت دندان های مصنوعی استفاده می شوند و تکنیک هایی که برای قرار دادن آنها در دهان استفاده می شوند نیز بهبود پیدا کرده اند. رزین های پلاستیکی مصنوعی و آلیاژهای فلزی فوق سبک، دندان ها را با دوام تر و ظاهر آنها را طبیعی تر می سازند. طراحی بهتر باعث شده است استفاده از پروتزها برای جویدن راحت تر و مؤثرتر باشد. در دهه 1980 فناوری برای ساخت نسل بعدی پروتزها ابداع شد که به طور دائم داخل استخوان فک قرار می گیرد. این پروتزهای جدید که تحت عنوان ایمپلنت شناخته می شوند توسط متخصصان دندانپزشکی به نام دنچریست یا دندانساز ساخته می شوند.
مواد خام اولیه
دندان ها
اکثر دندان های مصنوعی از رزین آکریلیک های با کیفیت بالا ساخته می شوند. این ماده باعث شده است دندان ها محکم تر و تا حد امکان جذاب باشند. رزین های آکریلیک در برابر ساییدگی نسبتاً مقاوم هستند و دندان هایی که از این مواد ساخته می شوند انتظار می رود بین 5 تا 8 سال دوام داشته باشند. پرسلاین Porcelain نیز به عنوان یکی از مواد ساخت دندان مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا شباهت زیادی به مینای دندان طبیعی دارد. پرسلاین بویژه برای دندان های جلوی فک بالا استفاده می شود که بیشتر در معرض دید قرار دارند. با این حال، فشار ناشی از بایت و جویدن با دندان های پرسلاین می تواند موجب ساییدگی و آسیب به دندان های طبیعی شود. در نتیجه، پرسلاین نباید برای ساخت پروتزهای پارسیلی استفاده شود که قرار است حین جویدن با دندان های طبیعی تماس داشته باشند.
چارچوب پایه دندان ها
دندان های مصنوعی روی یک پایه فلزی یا پلاستیکی قرار می گیرند که طی جویدن غذا آنها را داخل دهان یک جا نگه می دارند. این پایه شامل چارچوبی است که به آن شکل می دهد، و یک بخش زین مانند که به گونه ای شکل داده شده است که شبیه لثه ها و کام (سقف دهان) بیمار است. این طراحی به گونه ای است که بیمار بیشترین راحتی را داشته باشد و پروتز از نظر ظاهری، زیبا و قابل قبول باشد. چارچوب ها عموماً از آلیاژ فلز، مانند نوبیلیوم یا کرومیوم ساخته می شوند. آخرین نسل مواد پلاستیکی که برای ساخت دنچرها استفاده می شوند تقریباً خراب نمی شوند و به راحتی می توان آنها را تنظیم کرد یا با یک کیت در داخل مطب دندانپزشک آنها را تعمیر کرد. علاوه بر این، این مواد فوق سبک هستند و می توانند مشکلات بیمارانی را برطرف کنند که به مواد آکریلیک حساسیت دارند، یا کسانی که طعم فلزی باقی مانده از چارچوب فلزی، آنها را آزار می دهد.
طراحی
دهان هر فرد متفاوت است، و هر پروتز باید به صورت اختصاصی و سفارشی برای هر فرد به گونه ای طراحی شود که به خوبی روی لثه ها قرار بگیرد و ظاهر خوبی داشته باشد. آخرین فناوری که برای طراحی دنچر استفاده می شود، و تحت عنوان dentogenics شناخته می شود، استانداردهایی برای طراحی دندان ها قرار داد تا با طراحی درست و صحیح، دنچرها متناسب با یک خط لبخند خاص، شکل دهان و ویژگی های شخصی فرد باشند. این استانداردها بر اساس عواملی مانند اندازه و شکل دهان، اندازه جمجمه، سن، جنسیت، رنگ پوست، و رنگ مو هستند. به عنوان مثال، با طراحی درست پروتز، و تنها با بلندتر به نظر رسیدن دندان ها نسبت به حد معمولی که در آن سن برای بیمار وجود دارند، بیمار می تواند با لبخند خود جوان تر به نظر برسد. این تأثیر جوان کنندگی امکان پذیر است، زیرا دندان های فرد به مرور زمان ساییده می شوند و از ارتفاع آنها کاسته می شود؛ با اندکی افزایش طول دندان می توان ظاهر جوان تری خلق کرد. در مقاله بعد به بیان مراحل ساخت پروتز ها و فرایند کنترل کیفیت آنها خواهیم پرداخت.