انسان بالغ به طور معمول بین 30 تا 32 دندان دارند. دندانها وظیفه خورد کردن و تکه تکه کردن مواد غذایی را بر عهده دارند. هر کدام از انواع مختلف دندان کار خاصی انجام میدهد و برای جویدن مواد غذایی خاصی عمل میکنند. در ادامه با بخش های مختلف ساختار دندان و شایعترین مشکلات مربوط به آن بیشتر آشنا خواهید شد.
ریشه یا (Root)
ریشه دندان بخشی از ساختار آن است که درون استخوان قرار دارد و باعث فیکس شدن دندان در جای خود میشود. ریشه تقریباً دو سوم کل دندان را تشکیل میدهد.
ریشه از چندین بخش تشکیل شده است:
- کانال ریشه یا (Root canal): کانال ریشه گذرگاهی است که شامل پالپ دندان است.
- سمنتوم یا سمان (Cementum): به این ماده سمنت یا سیمان دندان نیز اطلاق میشود. سمنتوم یک ساختار شبه استخوانی دارد که به رباط های پریودنتال متصل شده است.
- رباط پریودنتال (Periodontal ligament): رباط پریودنتال از بافت همبند و فیبر کلاژن ساخته شده است. این رباطها شامل اعصاب و عروق خونی هستند.
- اعصاب و رگ های خونی (Nerves and blood vessels): رگهای خونی رباط پریودنتال را با مواد مغذی تغذیه میکنند. عروق عصبی نیز به کنترل میزان نیرو مورد استفاده هنگام جویدن غذا کمک میکنند.
- استخوان فک (Jaw bone): استخوان فک که استخوان آلوئولار نیز نامیده میشود، استخوانی است که حاوی حفرات دندانی است که ریشه دندانها را درون خود جای میدهد.
گردن (Neck)
گردن ساختار دندان است که ما بین تاج و ریشه دندان قرار دارد.
گردن سه بخش اصلی دارد:
- لثه ها (Gums): لثه نوعی بافت گوشتی و صورتی است که به گردن دندان و سمنتوم متصل شده است.
- پالپ (Pulp): پالپ یا مغز دندان بخش درونی دندان است. این بخش از رگهای خونی ریز و بافت عصبی ساخته شده است.
- حفره پالپ (Pulp cavity): حفره پالپ فضای داخل تاج دندان است که شامل پالپ است.
تاج (Crown)
تاج دندان بخشی از بافت دندان است که در دهان به راحتی قابل مشاهده است زیرا از دندان لثه ها خارج شده است.
تاج دندان شامل سه بخش است:
- تاج آناتومیکی یا تشریحی (Anatomical crown): تنها بخشی از دندان که قادر به مشاهده آن هستیم.
- مینا (Enamel): مینا بیرونیترین لایه دندان است و به عنوان سختترین بخش بدن شما، به محافظت از دندان در برابر باکتریها کمک می کند. مینا علاوه بر این به استحکام بدن حین جویدن کمک میکند.
- عاج (Dentin): عاج لایه ای از بافت معدنی درست زیر مینای دندان است. این بخش، دندان را در برابر گرما و سرما محافظت میکند.
شرایط، بیماری و مشکلات شایع مربوط به دندانها
دندانهای شما بطور روزانه کارکردها و فعالیت زیادی انجام میدهند که باعث میشود مستعد ابتلا به انواع مشکلات باشند. برخی از شایعترین بیماریها و مشکلات مربوط به این بخش از دهان عبارتند از:
حفرات و سوراخها (Cavities)
حفرات دندان سوراخ های کوچکی هستند که در اثر فعالیت باکتریها و اسیدی شدن محیط دهان بر روی سطح دندانها ایجاد میشود. در صورت عدم رسیدگی و درمان، این حفرهها گسترش پیدا کرده و عمیقتر میشوند تا درنهایت به پالپ دندان نفوذ کنند. سوراخ شدن دندان میتواند باعث بروز درد و حساسیت به گرما و سرما شود. در موارد شدیدتر این سوراخها ممکن است منجر به شکلگیری عفونت یا ریزش دندان شوند که پر کردن و یا عصب کشی دندان یکی از از راه حل های درمانی آن است.
پالپیت (Pulpitis)
پالپیت به التهاب پالپ دندان ها اشاره دارد، که اغلب به دلیل گسترش حفرات و عمیق تر شدن آن ها رخ میدهد. علائم اصلی پالپیت یا التهاب پالپ، درد شدید و حساسیت در دندان آسیب دیده است. این وضعیت میتواند درنهایت منجر به عفونت و ایجاد آبسه در ریشه دندان شود.
بیماری پریودنتال (Periodontal disease)
بیماری پریودنتال گاهی اوقات بیماری لثه نیز خوانده میشود. این بیماری در واقع یک عفونت در لثه است. علائم شایع این مشکل شامل موارد زیر میشوند:
- قرمز شدن، تورم، خونریزی و عقب کشیدن یا بالا رفتن لثهها
- این بیماری یک علت بوی بد دهان میباشد.
- درد
- حساسیت
- و شل شدن دندانها
استعمال دخانیات، مصرف برخی داروهای خاص و بهداشت ضعیف دهان و دندان میتواند خطر ابتلا به بیماریهای مربوط به لثه ها را افزایش دهد.
مال اکلوژن (Malocclusion)
مال اکلوژن به عدم هماهنگی و عدم تراز بودن دندانها گفته میشود. این وضعیت میتواند باعث کراودینگ یا نامرتبی دندان ها، اوربیت و آندربیت شود. مال اکلوژن اغلب ارثی است، اما موارد زیر نیز میتواند باعث این وضعیت شود:
- مکیدن انگشت شست
- استفاده طولانی مدت از پستونک یا بطریها
- از دست دادن دندان و یا عدم خروج دندان از لثه ها
- و یا لوازم بی کیفیت و نامناسب دندانپزشکی
- خوشبختانه مال اکلوژن معمولاً با بریس ارتودنسی قابل اصلاح است.
براکسیسم و دندان قروچه (Bruxism)
براکسیسم در واقع همان سایش ناشی از دندان قروچه است که در آن دندان های دو فک بالا و پایین به سختی و فشار روی هم سایده میشوند. افراد مبتلا به براکسیسم غالباً از این امر آگاه نیستند. زیرا بسیاری ازآن ها فقط هنگام خواب این کار را انجام میدهند. دندان قروچه با گذشت زمان، برویکسیسم میتواند مینای دندان را تحت فشار قرار داده و منجر به آسیب و حتی ریزش و افتادن دندان شود. دندان قروچه همچنین میتواند باعث درد دندان، فک و گوش شود. به طور کلی این کار بسته به شدت آن، میتواند به فک نیز شما آسیب برساند و از باز و بسته شدن صحیح آن جلوگیری کند.
آبسه (Abscess)
آبسه دندان یک ساختار چرکی ناشی از عفونت باکتریایی است. این ساختار میتواند باعث بروز درد دندان شود که در نهایت به فک، گوش یا گردن شما گسترش میابد. علائم دیگر آبسه شامل حساسیت دندان، تب، تورم یا تورم در گونه ها و صورت افراد مبتلا است. اگر فکر میکنید آبسه دندان دارید فوراً به یک کلینیک دندانپزشکی، مراجعه کنید. در صورت عدم درمان آبسه، عفونت ناشی از آن میتواند به سینوس ها یا مغز افراد گسترش یابد.