پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان و دندان است که به‌دلیل تجمع پلاک‌های باکتریایی و تولید اسید از مواد غذایی ایجاد میشود. این وضعیت می‌تواند از لکه‌های سفید کوچک شروع شود و در صورت عدم درمان، به لایه‌های عمیق‌تر دندان گسترش یابد. با رعایت بهداشت دهان، کاهش مصرف قند و مراجعه منظم به دندانپزشک می‌توان از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری کرد.
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در جهان است. دندان‌های پوسیده در واقع به دنبال یک سری حفره‌ها در دندان به وجود می‌آید که در نهایت سوراخ‌ها یا منافذی را در سطح دندان ایجاد می‌کنند. این مشکل می‌تواند در تمام افراد و در هر سنی، حتی کودکان و خردسالان رخ دهد و سلامت دندان‌های آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
خرابی دندان می‌تواند باعث درد و عفونت شود. در واقع پوسیده‌شدن دندان از مراحل اولیه شروع میشود و به‌تدریج با درمان نشدن و عدم رعایت اصول بهداشت دهان و دندان، شدت می‌یابد و لایه‌های عمیق‌تری از دندان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
این مشکل می‌تواند منجر به دندان‌درد شدید، عفونت و در نهایت ازدست‌دادن دندان‌ها شود. مراجعه منظم به دندانپزشک، عادات مسواک زدن مرتب و صحیح و نخ دندان کشیدن می‌تواند افراد را در برابر پوسیدگی دندان محافظت کند.
نشانه ها و علائم پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی‌های اولیه دندان، هیچ گونه علائم خاصی از خود بروز نمی‌دهند و تنها زمانی از وجودشان باخبر می‌شوید که پیشرفت کرده‌اند و درد دندان و یا حساسیت‌هایی به طعم‌های شیرین یا گرما و سرما از خود نشان می‌دهند. برخی از مهم ترین علائم پوسیدگی دندان عبارتند از:
- درد دندان (به‌ویژه هنگام جویدن یا مصرف مواد شیرین)
- حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های گرم، سرد یا اسیدی
- لکه‌های سفید، قهوه‌ای یا سیاه روی دندان
- وجود حفره‌های قابل مشاهده در دندان
- بوی بد دهان یا طعم ناخوشایند
- تورم یا التهاب لثه
- شکستن یا ترک خوردن دندان
چه عواملی باعث پوسیدگی دندان میشود؟
به‌وجود آمدن باکتری بر سطح دندان‌هایی که جرم گرفته‌اند، موجب آزادسازی اسید میشود و پوسیدگی دندان نیز در اثر وجود اسید‌هایی شکل می‌گیرد که به‌مرور زمان به مینای دندان آسیب می‌زنند. این آسیب، با از بین رفتن مواد معدنی دندان است که جدیت پیدا می‌کند و درنتیجه با عنوان خرابی دندان شناخته میشود. به همین دلیل هم مواد معدنی مینای دندان در اثر مصرف مواد غذایی حاوی قند و نشاسته به مرور زمان از بین می‌رود و حفره‌هایی که پیش‌تر در رابطه با آنها صحبت کردیم بروز پیدا می‌کنند.
چه بیماری هایی باعث پوسیدگی و خرابی دندان می شود؟
علاوه بر تمامی مواردی که در رابطه با اهمیت نگهداری از دندان‌ها برای جلوگیری از خرابی دندان گفتیم، برخی بیماری‌ها می‌توانند در بروز پوسیدگی و خرابی دندان‌ها موثر باشند. در ادامه درباره علت پوسیدگی دندان کودکان و بزرگسالان بیشتر بررسی خواهیم کرد.
ترمیم و درمان پوسیدگی دندان
بعد از انجام فرآیند تشخیص خرابی دندان توسط دندانپزشک، روند درمان پوسیدگی دندان آغاز میشود که بسته به شدت آن و همین‌طور وضعیت بیمار به شیوه‌های متفاوتی انجام می‌گیرد. انواع ترمیم دندان شامل موارد زیر است:
- درمان فلوراید: اگر حفره‌های ناشی از پوسیدگی به تازگی شروع شده باشد، فلورایددرمانی به ترمیم مینای دندان کمک می‌کند و گاهی نیز، حفره‌های ابتدایی را بهبود می‌بخشد. درمان‌های فلورایدی می‌توانند مایع، ژل، فوم یا لاک روی دندان باشند.
- پر کردن دندان: گزینه اصلی درمان پوسیدگی و خرابی دندان‌ها است و معمولا در شرایطی کاربرد دارد که پوسیدگی از حالت اولیه شدت گرفته باشد. رزین‌های کامپوزیت، چینی، آمالگام دندان یا ترکیبی از چند ماده مواردی هستند که دندان با آنها ترمیم می‌شوند.
- روکش و تاج: برای پوسیدگی‌هایی که شدید هستند، به عصب دندان رسیده و به ضعف دندان منجر شده‌اند، معمولا از روکش‌های دندانی استفاده میشود که به‌صورت سفارشی برای دندان بیمار قالب گرفته می‌شوند و جایگزین دندان می‌گردند.
- کانال ریشه: زمانی‌که پوسیدگی به لایه‌های عمیق و پالپ دندان برسد، معمولا دندانپزشک، کانال‌های ریشه را تجویز می‌کند. این روش درمانی برای ترمیم و نجات دندان‌های بسیار آسیب‌دیده یا عفونی استفاده میشود، به گونه‌ای که پالپ دندان برداشته میشود.
- کشیدن دندان: برخی از دندان‌ها به‌قدری دچار پوسیدگی می‌شوند که دیگر قابل ترمیم نیستند و باید کشیده شوند. برای جایگزینی نیز می‌توانید از بریج یا ایمپلنت دندان استفاده کنید.
علل پوسیدگی دندان
همچنان که اشاره شد پوسیدگی دندان مختص دوره خاصی از زندگی نیست و در هر رده سنی می‌تواند رخ دهد. در پوسیدگی دندان عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند که مهم‌ترین و تاثیرگذارترین آنها، عدم رعایت کامل و مستمر بهداشت دهان و دندان و خوردن و آشامیدن بیش از حد مواد غذایی شیرین و حاوی قند هستند. در حالت کلی عوامل مؤثر در پوسیدگی دندان عبارتند از:
• عدم رعایت کامل بهداشت دهان و دندان
• رژیم غذایی نامناسب(مصرف بیش از حد مواد قندی، شیرینی‌جات، کربوهیدرات‌ها و نوشیدنی‌های گازدار)
• خشکی دهان و نبود کافی بزاق دهان
• استعمال زیاد دخانیات
• مصرف داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند(آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد افسردگی، شل‌کننده‌های عضلات، ضد فشارخون و …)
• وارد شدن ضربه شدید به دندان‌ها که منجر به ترک و شکستگی آنها شود.
• پرتو درمانی ناحیه سر و گردن(عامل کاهش ترشخ بزاق)
• داشتن بیماری‌هایی مانند دیابت(عامل کاهش بزاق)
• داشتن ساختار ضعیف دندان‌ها به دلایل ژنتیکی
• عدم استفاده از نخ دندان مخصوصا قبل از خواب شبانه
• داشتن اختلالات گوارشی از قبیل رفلاکس اسید معده
• استفاده از روش‌های درمانی ارتودنسی و نصب براکت‌ها در دهان(مانعی برای تمیز کردن دندان‌ها)
• عدم انجام مراجعات منظم به دندانپزشک