دندان مصنوعی و تاریخچه آن
دندان مصنوعی یکی از ابزارهای مهم و بسیار کاربردی به منظور جایگزینی دندان از دست رفته است . استفاده از این روش جایگزینی و مزایای بسیار آن تواسنته است کمک بسیار زیادی برای افرادی باشد که بنابر علت های مخلف دندان های خود را از دست داده اند . بسیاری از متداول ترین ابزارهای دندانپزشکی به اشکال بدوی در اعصار دور حتی از عصر سنگ مورد استفاده قرار می گرفت.
خوشبختانه ، فن آوری و پیشرفت علم باعث شده است که دندانپزشکی امروزه تجربه ای بسیار دلپذیر و حتی بدون درد باشد. در این مقاله با سفر در تاریخ، تاریخچه پدید آمدن دندانهای مصنوعی و چگونگی تبدیل شدن آن به وسیله ای مهم برای مراقبت و بهداشت دهان و دندان را مرور می کنیم.
دندان مصنوعی در طول تاریخ
دندانهای سالم، در طول تاریخ همیشه نشاندهنده سلامت بوده اند. برای انسانها از دست دادن دندانها ناراحتکننده بوده و بیدندانی را نشانه بیماری میدانستند. در زمانهای گذشته، معمولا بیماریها یا سوءتغذیه منجر به از دست رفتن دندانها میشد اما امروزه رژیم غذایی بد و بیماریهای لثه و پوسیدگی، عامل این مشکل است.
انسانها از همان زمانهای قدیم به فکر افتادند دندانهای از دسترفته را به نحوی جایگزین کنند. آثار به جا مانده نشان میدهد از 700 سال پیش از میلاد مسیح، ساخت انواع دندانهای مصنوعی شروع شده است. قدیمیترین آثار از منطقه ایتالیای کنونی یافت شده است. البته آن دندانها فقط برای زیبایی و پرکردن جای خالی دندانها به کار میرفتند و چندان استفاده علمی نداشتند، به حدی که حتی تا اواسط قرن 18 میلادی هم افراد هنگام غذاخوردن، دندانهای مصنوعی خود را از دهان خارج میکردند و به کمک لثههای خود غذا را میجویدند چون این دندانها کارایی چندانی نداشتند. بهتدریج با پیشرفت علوم و فنون، دندانهای مصنوعی فقط جنبه زیبایی ندارند و امروزه افراد میتوانند برای جویدن غذاها هم از دندانهای مصنوعی خود استفاده کنند.
اولین دندانهای مصنوعی را از استخوانهای تراشیده حیوانات یا عاج فیل میساختند. گاهی نیز دندانها را از دهان افراد دیگر به دست میآوردند؛ مثلا در جنگها، بعضی افراد سراغ جنازههای به جا مانده میرفتند و دندانهای آنها را از دهانشان بیرون میکشیدند و به قیمتهای گزافی به دندانسازان آن زمان میفروختند! آنها این دندانها را درون نوعی پلاستیک میگذاشتند و به عنوان دندان مصنوعی در دهان افراد قرار میدادند. مشکل عمده این بود که احتمال داشت این دندانها بیماری صاحبان قبلی خود را به صاحبان جدید منتقل کنند.
بعضی دندانهای مصنوعی را نیز از جنس چوب میساختند. یکی از این دندانهای مصنوعی چوبی متعلق به قرن 16 در ژاپن یافت شده است که شکلی تقریبا مشابه دندانهای مصنوعی امروزی دارد. در قرن 18 میلادی، بعضی سلمانیها و زرگرها در کار ساخت دندانهای مصنوعی بودند. در سال 1774، برای اولینبار دندانهای مصنوعی از جنس چینی ساخته شدند که نسبت به انواع قبلی، ظاهر بهتری داشتند اما به دلیل سفیدی بیش از حد، غیرطبیعی به نظر میرسیدند.
در سال 1820، یک طلاساز انگلیسی، شروع به ساخت دندانهای مصنوعی چینی با پایه طلا کرد. این دندانها، سازگاری خوبی با بافت دهان داشتند اما به دلیل طلای به کار رفته در آنها قیمتشان بسیار زیاد بود و فقط ثروتمندان آن روزگار قادر به تهیه آن بودند. به تدریج استفاده از پلاستیکهای سخت بادوام در ساخت دندانهای مصنوعی رواج یافت و در قرن 20 میلادی رزینهای آکریلی به بازار آمدند. امروز هم پایه اغلب دندانهای مصنوعی از همین جنس است. امروزه دندانها از جنس بادوام و در صدها رنگ و طرح ساخته میشوند و ظاهری بسیار طبیعی دارند و در مواردی از دندان واقعی قابل تشخیص نیستند.
پروتزهای دندانی در قرون جدیدتر
تا قرن هجدهم میلادی، دندانپزشکان دندانهای مصنوعی ساخته شده از دندانهای انسان و حیوانات و عاج های حکاکی شده را آزمایش می کردند. به لطف فناوری مدرن ، دندانهای مصنوعی امروزی از دندانهای واقعی قابل تشخیص نیستند. اما قبلا این طور نبود. شاید مشهورترین آمریکایی که دارای دندان مصنوعی بود نخستین رئیس جمهور ، جورج واشنگتن بود. خیلی از مردم عامه فکر می کنند که دندان های مصنوعی او از جنس چوب بوده، اما این گونه نبود.
در واقع ، داشتن دندانهای چوبی غیرممکن است. اثرات خورنده بزاق پس از مدتی آنها را به خمیر تبدیل خواهد کرد. در حقیقت ، دندان های مصنوعی اولین رئیس جمهور آمریکا از منابع مختلفی از جمله دندان های استخراج شده از اجساد انسان و حیوانات ساخته شده بود.
تمدن های باستان از عاج و استخوان برای ساخت دندانهای مصنوعی استفاده می کردند. متأسفانه این صنعت تا اواسط دهه ۱۸۰۰ از بین رفت. دندان های پوسیده یا آسیب دیده بدون تامل کشیده می شدند و مردم تا پایان عمر فضای خالی فاقد دندان را تحمل می کردند. هنگامی که دندان های مصنوعی ساخته شد ، از نخ های ابریشمی یا نخ های قابل ارتجاع محکم برای نگه داشتن دندان های جدید استفاده می شد.
این کار روش محکمی نبود و دندانها بایستی قبل از غذا خوردن برداشته می شدند تا مبادا آنها هنگام صرف غذا از دهان بیرون بیایند. علاوه بر این ، دندانهای عاریه ای گرفته شده از حیوانات یا انسانهای دیگر، چندی بعد خود دچار پوسیدگی می گشتند. کسانی که توانایی پرداخت آن را داشتند تصمیم گرفتند که دندانهای مصنوعی جدیدی از عاج ، طلا یا نقره تهیه کنند.
ابداع پروتزهای سرامیکی
در سال ۱۷۷۴، دو فرانسوی، یک داروساز و دندانپزشک ، مجموعه ای از دندان های سرامیکی را طراحی کردند. به تدریج پیشرفت های مداوم روی دندان ها انجام شد . مهمترین آنها در سال ۱۸۰۸ وقتی یک دندانپزشک ایتالیایی یک دندان سرامیکی تعبیه شده همراه با پین پلاتینی را اختراع کرد، اتفاق افتاد.
این دندان ها در سال ۱۸۲۲ وارد آمریکا شدند و برای بقیه قرن دندانپزشکان و تکنسین ها تلاش کردند آنها را با طراحی ، تناسب و احساس دندان ها هماهنگ کنند. موفقیت نهایی در سال ۱۸۳۹ با کشف نوعی چسب رزینی که برای نگه داشتن دندان های مصنوعی مورد استفاده قرار می گرفت، اتفاق افتاد. دندان های مصنوعی امروزه از نوعی پلاستیک و یا سرامیک ساخته شده اند.
انواع دندان های مصنوعی
انواع بیشماری از دندان های مصنوعی وجود دارد که شامل :
- پروتزهایی که بخشی از فک را در بر می گیرند
- و پروتزهای کامل
هر دو نوع آنها لازم است کاملا فیت دهان و فک باشند. به گونه ای که از نظر فرم ، اندازه و رنگ با دهان و دندان شما مطابقت داشته باشند. این کار را می توان توسط متخصصی به نام پروتزنتیست یا یک دندانپزشک عمومی انجام داد که در این کار تخصص و تجربه لازم را دارند.
پروتزهای جزئی:
اگر هنوز دندانهای سالمی هم در دهان دارید، از پروتزهای جزئی استفاده می شود. البته امروزه با رواج روش ایمپلنت کمتر از این نوع پروتزها برای جایگزینی دندان های از دست رفته استفاده می شود. این پروتزها اغلب در اطراف دندانهای سالم باقی مانده به وسیله گیره هایی قرار داده می شوند. این گیره ها ممکن است در هنگام صحبت کردن قابل مشاهده باشد اما می تواند با مواد رنگی دندان ساخته شود.
پروتزهای کامل:
در صورت از بین رفتن تمام دندانهای خود از پروتزهای کامل استفاده می شود که ممکن است به دلیل آسیب دیدگی ، عفونت ، پریودنتیت یا سایر شرایط پزشکی به کار برده شود . این دندانهای مصنوعی به صفحه ای متصل می شوند که در مقابل لثه شما قرار دارد.
بخش متصل به لثه و کام دهان – که می تواند از جنس فلز یا اکریلیک باشد که با رنگ لثه شما مطابقت دارد – به طور معمول برای دیگران قابل مشاهده نیست. از چسب دندانهای مصنوعی هم می توان برای کمک به حفظ پروتزها استفاده کرد.